تیروئید

⇐غده تیروئید چیست؟

یکی از مهم‌ترین غده‌ها در سیستم غدد درون ریز بدن، غده تیروئید است که بسیاری از حیاتی‌ترین عملکردهای بدن تحت تأثیر این غده انجام می‌شود.غده ی تیروئید جلوی گردن و زیر برجستگی غضروف قرار دارد.

♥بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن توسط هورمون‌های تیروئید تنظیم می‌شوند. از جمله:

• تنفس
• ضربان قلب
• سیستم عصبی مرکزی و محیطی
• تغییرات وزن بدن
• قدرت عضلانی
• سیکل‌های قاعدگی
• دمای بدن
• سطح کلسترول

⇐رابطه ی تست های تیروئید با هم چگونه است؟

TSH هورمون محرک تیروئید است. این هورمون به تیروئید سیگنال می‌دهد تا سطح T3 و T4 کنترل شود. زمانی که مقدار T3 و T4 در خون پایین باشد، غده هیپوفیز TSH بیشتری آزاد می‌کند و بالعکس زمانی که مقدار T3 و T4 در خون بالا باشد ،غده هیپوفیز TSH کمتری آزاد میکند.(در نتیجه درغالب موارد TSH با T3و T4 رابطه عکس دارد)

⇐بیماری‌های غده تیروئید چیست؟

• پرکاری تیروئید
• کم کاری تیروئید

پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism) چیست؟

پرکاری تیروئید زمانی اتفاق می افتد که غده تیروئید بیش از حد، هورمون تیروئید تولید می کند.

علائم پرکاری تیروئید:

◊ گواتر، تورم در گردن به دلیل بزرگ شدن غده تیروئید

◊  عصبی بودن، تحریک پذیری، نوسانات خلقی و کاهش تمرکز

◊ اسهال

◊ مشکل در تنفس

◊ خستگی و مشکل در خوابیدن

◊ ضعف عضلانی

◊ بیش فعالی

◊ حساسیت بیش از حد به گرما، تعریق بیش از حد و پوست گرم و مرطوب

◊ افزایش اشتها

◊ افزایش حرکات روده و ادرار

◊ ناباروری و از دست دادن میل جنسی

◊ کهیر (خارش پوست همراه با تورم های برجسته و خارش دار )

◊ نرم شدن و استحکام نداشتن ناخن ها

◊ مشکلات قاعدگی، به خصوص پریودهای سبک تر یا عدم وجود پریود

◊ آلوپسی یا ریزش موی تکه ای

◊ ضربان قلب سریعتر، گاهی اوقات با تپش قلب

◊ قرمزی در کف دست

◊ کاهش وزن ناگهانی

◊ لرزش و تکان خوردن دست ها

علل پرکاری تیروئید:

◊ بیماری گریوز (شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید که یک اختلال خودایمنی است و در آن، سیستم ایمنی بدن ما به اشتباه به بافت تیروئید حمله می‌کند و باعث می‌شود که هورمون تیروئیدی بیش از حدی در بدن تولید شود)

◊ ندول‌های پرکار تیروئید (ندول‌های تیروئید توده‌هایی شایع در غده تیروئید هستند که معمولا سرطانی نیستند. گاهی یک یا چند گره ممکن است پرکار شده و بیش از حد هورمون تیروئیدی تولید کند. ندول‌های پرکار اغلب در افراد مسن دیده می‌شوند.)

◊ تیروئیدیت  (التهاب غده تیروئید)

⊗ گاهی ممکن است تیروئیدیت باعث ایجاد علائم کم کاری تیرویید شود. در برخی موارد، پس از اینکه تیروئید برای مدتی پرکار بوده، ممکن است کم‌کار شود.

◊ مصرف ید بیش از حد (تیروئید از ید برای تولید هورمون تیروئید استفاده می‌کند. در برخی افراد، مصرف مقادیر زیاد ید ممکن است باعث شود غده تیروئید بیش از حد هورمون تیروئید بسازد)

لازم است بدانیم که برخی از داروها و مکمل‌ها نیز ممکن است حاوی مقدار زیادی ید باشند.

◊ مصرف بیش از حد داروهای هورمون تیروئید

◊ تومورهای غیرسرطانی هیپوفیز

عوارض پرکاری تیروئید:

◊ ضربان قلب نامنظم که می‌تواند منجر به لخته شدن خون، سکته مغزی ، نارسایی قلبی و سایر مشکلات قلبی شود.

◊ بیماری چشمی تیروئید (افتالموپاتی گریوز، با علائم احساس سوزش،ریزش اشک‌ بیش از حد که اغلب با قرار گرفتن در معرض هوای سرد، باد یا نورهای روشن بدتر می‌شود، ناراحتی یا درد چشم، تاری دید، دوبینی و بیرون‌زدگی چشم)

◊ ضعیف شدن استخوان‌ها، پوکی استخوان و مشکلات عضلانی

◊ اختلال در سیکل قاعدگی و مشکلات باروری

انواع داروهای پرکاری تیروئید:

دو داروی متی‌مازول (methimazole) با نام تجاری تاپازول (Tapazole) و پروپیل تیواوراسیل (propylthioracil) انواع داروهای پرکاری تیروئید هستند که توانایی غده تیروئید در تولید هورمون‌ها را مسدود می‌کنند و موجب کنترل سریع تیروئید می‌شوند.

کم کاری تیروئید (Hypothyroidism) چیست؟

کم‌کاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید هورمون‌ تیروئید کافی را برای رفع نیازهای بدن تولید نمی‌کند.

علائم کم کاری تیروئید:

◊ خستگی

◊ افزایش وزن

◊ مشکل در تحمل سرما

◊ درد مفاصل و عضلات

◊ خشکی پوست یا خشک و نازک شدن موها

◊قاعدگی‌های شدید یا نامنظم یا مشکلات باروری

◊کند شدن ضربان قلب

◊ افسردگی

علل کم کاری تیروئید:

◊ بیماری هاشیموتو: بیماری هاشیموتو یک اختلال خودایمنی است که می‌تواند باعث کم‌کاری تیروئید یا، به ندرت، پرکاری تیرویید شود.

◊ تیروئیدیت (التهاب تیروئید)

◊ کم کاری تیروئید مادرزادی

◊ جراحی و خارج کردن قسمتی یا تمام غده تیروئید

◊ پرتودرمانی تیروئید

◊ مصرف برخی از داروها

عوارض کم کاری تیروئید:

کم‌کاری تیروئید می‌تواند منجر به افزایش سطح کلسترول شود همچنین به ندرت، کم‌کاری تیروئید شدیدِ درمان نشده ، ممکن است منجر به کمای میکس‌ادم شود. کمای میکس‌ادم فرم شدیدی از کم‌کاری تیروئید است که در آن عملکرد بدن تا حد تهدیدکننده حیات کُند می‌شود و نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد.

انواع داروهای کم کاری تیروئید:

لیوتیرونین (Liothyronine) با نامه‌ای تجاری سیتومل (Cytomel) و ترتروکسین (Tertroxin) نسخه‌ای مصنوعی از T3 است و لووتیروکسین (Levothyroxine) با نام‌های تجاری سینتروئید (Synthroid)، لووتیروئید (Levothroid) و لووکسیل (Levoxyl) جایگزین T4 است.

⇐انواع آزمایش تیروئید  :

• TSH: آزمایش TSH یا Thyrotropin آزمایشی است که عملکرد غده تیروئید در بدن را بررسی می‌کند. TSH مخفف “هورمون تحریک کننده تیروئید” است و آزمایش TSH میزان این هورمون را در خون اندازه‌گیری می‌کند.TSH در آزمایش خون مشخص می‌کند که غده تیروئید بیش از حد فعال  یا کم‌کار  است.

اگر سطح TSH خون بالاتر از حد نرمال باشد، فرد دچار کم کاری تیروئید و چنانچه میزان آزمایش TSH کمتر از حد نرمال باشد، فرد دچار  یا پرکاری غده تیروئید است.

• T3 : یکی از انواع آزمایش تیروئید است که سطح تری یدوتیرونین (T3) را در خون شما اندازه گیری می‌کند و شکل فعال هورمون تیروئید تیروکسین است با به عبارتی، هورمون T3 در واقع همان هورمون T4 است که در کبد یا کلیه به T3 تبدیل می‌شود.

• Free T3 : از لحاظ ساختاری بیشتر قسمت هورمون T3  در بدن به پروتئین متصل است. آن قسمتی از هورمون T3 که به پروتئین متصل نیست، T3 آزاد یا همان Free T3 نامیده می‌شود. با اندازه گیری T3 در خون، پزشک ممکن است تشخیص دهد که آیا به مشکل تیروئید مبتلا هستید یا خیر.

• T3 UPTAKE : T3 uptake، عاملی است که سبب می‌شود هورمون T3 در مکان صحیح خود در بدن قرار گیرد. اگر این فاکتور عملکرد درستی نداشته باشد، هورمون T3 به گیرنده های اصلی خود متصل نخواهد شد. به همین دلیل فرد با اختلالات تیروئیدی مواجه می‌شود.

Øتفاوت آزمایش T3 و T3 uptake چیست؟ 

T3 هورمونی است که از تیروئید ترشح می‌شود و در جریان خون وجود دارد، اما T3 uptake میزان استفاده از هورمون تیروئید در بدن را نشان می‌دهد. ممکن است در بدن هورمون T3 وجود داشته باشد، اما گیرنده یا حامل مناسبی برای انتقال آن وجود نداشته باشد. در این حالت هورمون وجود دارد اما به دلیل اینکه حامل مناسبی ندارد، عملا وجود آن در بدن بی‌تاثیر است.

• T4 و Free T4: از آنجا که T4 به دو شکل آزاد در خون و متصل به پروتئین در بدن وجود دارد، دو نوع تست T4 نیز داریم:

1) تست کامل T4

2) تست T4 آزاد (Free T4)

آزمایش T4 کامل، میزان T4  متصل به پروتئین را به همراه  T4 آزاد اندازه گیری می‌کند. اما آزمایش T4 آزاد فقط T4 آزاد خون را اندازه‌گیری می‌کند.

√از آنجا که T4 آزاد همان چیزی است که بدن از آن استفاده می‌کند، آزمایش T4 آزاد اغلب نسبت به تست T4 کامل ترجیح داده می‌شود.

• Anti Tpo : Anti Tpo به تولید هورمون‌های تیروئیدی کمک می‌کند. آزمایش Anti TPO آنتی بادی‌های مربوط به هورمون  TPO را در خون اندازه‌گیری می‌کند و برای تشخیص بیماری‌های تیروئیدی بسیار موثر است.

Anti TPO در آزمایش خون به تشخیص بیماری‌های خودایمنی تیروئید مثل تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری گریوز کمک می‌کند. اگر در خون بیمار آنتی بادی TPO باشد، به این معناست که علت بیماری تیروئید او اختلال خود ایمنی، مانند بیماری هاشیموتو یا گریوز است. لازم به ذکر است بیماری خود ایمنی آنتی بادی‌هایی تولید می‌کند که به بافت‌های خود بدن حمله می‌کنند، در غده تیروئید نیز آنتی بادی‌هایی هستند که به این غده حمله می‌کنند در نتیجه، باعث می‌شوند غده تیروئید متورم شود و عملکرد آن کاهش پیدا کند.

مواد غذایی مفید برای تیروئید