آهن
آهن یکی از مواد معدنی بسیار مهم در بدن است و سطح پایین آن می‌تواند نشان‌دهنده کاهش گلبول‌های قرمز در خون باشد. همچنین آهن ، در ساخت هموگلوبین نیز نقش دارد. نقش اصلی هموگلوبین در بدن انتقال اکسیژن از ریه‌ها به تمام سلول های بدن است.به طور کلی کمبود آهن،در نهایت منجر به کم خونی می گردد.
⇐چه موقعی درخواست میشود؟
- موقعی که مقدار هموگلوبین و هماتوکریت در آزمایش CBC کم باشد.
- موقعی که پزشک معالج مشکوک به فقر یا زیادی آهن بدن شود.
⇐ تست آهن و تست های مرتبط با آن:
∴آزمایش آهن سرم (fe): در این آزمایش سطح آهن خون اندازه‌گیری می گردد.اگر میزان کافی از این ماده از طریق رژیم غذایی دریافت نگردد، بدن از ذخایر آهن که در بافت‌ها موجود است استفاده می‌نماید در صورتی‌که این روند ادامه پیدا کند سطح آهن خون پایین می‌رود و فرد به کم‌خونی فقر آهن مبتلا می‌گردد. در حالت بر عکس اگر میزان آهن در خون زیاد باشد این میزان به صورت متناوب در بافت‌ها ذخیره میشود و به مرحله ای می‌رسد که بافت‌ها صدمه می‌بینند، مانند صدماتی که به بافت پانکراس و کبد می‌رسد.
⇐دلایل افزایش
- مسمومیت با سرب
- هموسیدروز (به رسوب آهن در بافت‌ها گفته میشود که در نتیجه تزریق طولانی مدت خون است)
- هموکروماتوز (زیادی آهن در خون)
- مسمومیت با آهن
- هپاتیت یا نکروز هپاتیک
- آنمی همولیتیک (نوعی کم‌خونی ناشی از تخریب گلبول قرمز است)
- انتقال خون حجیم
⇐دلایل کاهش
- آنمی فقر آهن
- نئوپلازی (به فرایند ایجاد نئوپلاسم یا همان تومور گویند)
- آهن ناکافی در رژیم غذایی
- جذب ناکافی آهن از روده
- خون ریزی مزمن
∴آزمایش ترنسفرین (Transferin) : در این آزمایش میزان ترنسفرین (پروتئین حمل کننده آهن) را اندازه گیری می کند.این پروتئین در کبد ساخته شده و با اتصال به آهن آن را در بدن انتقال می‌دهد. اگر ترانسفرین به مقدار کافی در خون وجود داشته باشد بدن قادر خواهد بود به خوبی از آهن جذب شده از مواد غذایی استفاده کند. اما با کم شدن ترانسفرین، فقر آهن و کم خونی بروز می‌کند.
⇐دلایل افزایش
در مراحل اولیه از فقر آهن، ترانسفرین خون نرمال اما میزان فریتین در آزمایش کمتر از حد نرمال است. با گذشت زمان و ادامه دار شدن کمبود آهن به دلیل کاهش ذخایر آهن در بدن، آهن موجود در خون نیز رو به کاهش می‌رود. در این مرحله میزان ترانسفرین در آزمایش خون بالاتر از حد نرمال و میزان فریتین به شدت کاهش می‌یابد. با ادامه چنین روندی تعداد گلبول‌های قرمزی که در مغز استخوان تولید می‌شوند به دلیل فقدان آهن رو به کاهش رفته و فرد دچار آنمی فقر آهن میشود.
⇐دلایل کاهش
- زیاد بودن غیر طبیعی آهن در بدن ناشی از مصرف بیش از حد مکمل‌های آهن، نقص‌های ژنتیکی در اختلالاتی مانند هموکروماتوز ، تالاسمی و یا آنمی سلول‌های داسی شکل
- بیماری‌های مزمن کبد (بافت کبد توان اولیه خود را برای تولید ترانسفرین از دست می‌دهد)
∴آزمایش TIBC: حداکثر میزان آهنی که می‌تواند به ترانسفرین اتصال یابد، ظرفیت کلی اتصال به آهن (TIBC) نامیده میشود.
معمولاً این تست در موارد شک به آنمی فقر آهن و همراه با اندازه گیری مقدار آهن سرم انجام می شود. زمانی که ذخایر آهن بدن پایین باشد؛ TIBC معمولاً بالاتر از میزان طبیعی خواهد بود (جذب آهن بیشتر می شود).همچنین این تست در موارد شک به سطح بالای آهن نیز انجام می گردد.
⇐دلایل افزایش
- بارداری (اواخر)
- پلی سیتمی ورا (نوعی بیماری خونی)
- آنمی فقر آهن
- درمان با استروژن
⇐دلایل کاهش
- سیروز ( التهاب شدید کبد)
- سوء تغذیه
- بیماری های التهابی
- هایپوپروتئینمی (شرایطی که میزان پروتئین در خون فرد بسیار کم است)
∴آزمایش فریتین(Ferritin): فریتین یک پروتئین است که آهن را در خود ذخیره کرده و هر جا که نیاز باشد آن را آزاد می‌کند.در آزمایش فریتین میزان غلظت این پروتئین مورد ارزیابی قرار میگیرد. معمولاً زمانی که آهن بدن کاهش پیدا کرده و شواهد کم‌خونی وجود دارد، این آزمایش درخواست میشود. همچنین برای بررسی میزان ذخیره آهن بدن، جلوگیری از افزایش آن و آسیب به اندام‌ها آزمایش Ferritin درخواست میشود.
⇐دلایل افزایش
- پرکاری تیروئید
- بیماری دیابت نوع 2 (دیابت شیرین)
- لوسمی (سرطان خون)
- لنفوم هوچکین (نوعی سرطان است در بخشی از سیستم لنفاوی)
- انتقال خون مکرر
- بیماری‌های کبدی نظیر هپاتیت مزمن نوع C و سرطان اولیه کبد
- سندرم پای بی‌قرار (نوعی اختلال سیستم عصبی است)
- مسمومیت آهن
- آنمی یا کم خونی همولیتیک( نوعی کم خونی است که در آن گلبول‌های قرمز تخریب می‌شوند)
- بیماری التهابی مثل روماتیسم مفصلی
- سرطان‌های پیشرفته
⇐دلایل کاهش
- خونریزی‌های بیش‌ازحد قاعدگی
- مشکلات گوارشی که در آن جذب آهن کم میشود
- خونریزی داخلی
- کمبود آهن که علت اصلی آن به نوع رژیم غذایی باز می‌گردد
- بیماری آنمی یا کم‌خونی
- بارداری
∴آزمایش CBC : به جهت بررسی هموگلوبین خون
⇐بیماری و نشانه های کمبود آهن:
در بیشتر موارد، کافی نبودن میزان مصرف غذای غنی از آهن، باعث فقر آهن میشود.
این نوع از فقر آهن، شایع‌ترین مشکلی است که در مورد میزان آهن بدن در همه جوامع گزارش میشود و در نهایت منجر به بیماری آنمی می گردد.
از نشانه های کمبود آهن می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
- ضعف و بی حالی
- رنگ پریدگی پوست، لثه ها یا ناخن ها
- سردرد و سرگیجه
- شکستن و قاشقی شدن ناخن
- سردی دست و پا
⇐منابع غذایی سرشار از آهن:
- صدف و ماهی
- گوشت قرمز و جگر
- حبوبات (لوبیا،عدس،نخود)
- اسفناج
- کلم بروکلی
- شکلات تلخ
همچنین می توان با تجویز پزشک از مکمل های دارویی به جهت تامین آهن مورد نیاز استفاده نمود.
توجه:این مطلب به صورت بسیار ساده و صرفا جهت اطلاعات عمومی به اشتراک گذاشته شده و به هیچ عنوان جایگزین نظر پزشک نمیشود.حتما جهت درمان با پزشک متخصص مشورت شود.
پاسخ دهید
میخواهید به بحث بپیوندید؟مشارکت رایگان.